Burlen, een heroïsch spektakel
Van ongeveer midden september tot midden oktober zijn de edelherten (mannetjes) druk in de weer om zoveel mogelijk hinden (vrouwtjes) te bevruchten. Stijf van de hormonen blijven de herten in de buurt van de roedel hinden, wachtend op het juiste moment. Tegelijk moeten ze op hun hoede blijven voor concurrerende mannetjes. Ze maken er een echt schouwspel van, inclusief duels, intimidaties en hun karakteristieke lokroep, het zogenaamde burlen. Dit geluid wordt ver gedragen en maakt diepe indruk. Dit enorme spektakel is voor mij een prachtig natuurverschijnsel.
Zonder vechtkunsten en zware bariton ben je als edelhert nergens. De hinden zijn namelijk kieskeurig. Ze laten zich alleen dekken door de sterkste en gezondste edelherten. Dat moeten de herten ook zijn om deze periode te doorstaan. Gedurende de bronsttijd eten ze niet, maar verbruiken wel veel energie. Om indruk te maken op de vrouwtjes laten ze een diep geluid horen, het burlen. Soms komt het zelfs tot een duel tussen twee herten. Gemiddeld verliezen ze in de bronstperiode een derde van hun lichaamsgewicht. Vervolgens gaan zowel de herten als de hinden in de winterstand. Eind mei baart iedere hinde één kalf.
Populair
Tijdens de bronstperiode is het druk in het bos. Ik zie steeds vaker dat mensen voor een mooie foto dicht bij de burlende herten willen komen en daar geregeld de paden voor verlaten. Ook laten mensen hun honden loslopen buiten de losloopgebieden. Daardoor worden de wilde dieren verstoord en slaan ze op de vlucht. Als bezoekers op de paden blijven en tussen zonsopgang en zonsondergang komen, zoals het hoort, is er weinig tot geen verstoring. De wilde dieren zijn daar aan gewend. Mensen zijn dus van harte welkom om te komen kijken en luisteren, zolang ze zich aan de openstellingsregels houden.
Ernstige gevolgen
Buiten de paden wandelen heeft meer gevolgen dan je als argeloze bezoeker vermoedt. Ik vind het belangrijk daar aandacht voor te vragen. Het belangrijkste gevolg is dat het aantal aanrijdingen en ongelukken toeneemt. Laatst rende een vluchtende hinde tegen een boom. Ze was op slag dood. Nog erger vind ik dat ze na een aanrijding gewond langs de weg blijven liggen in afwachting van hun dood. Mijn fauna collega’s proberen ze in zo’n geval met honden op te sporen en uit hun lijden te verlossen.
Daarnaast is de invloed van verstoring op de bosontwikkeling niet te onderschatten. Het gebeurt regelmatig dat een roedel wegvlucht in een dichtbegroeid jong bosperceel. Daar zijn ze namelijk goed beschut. Als in zo’n perceel een roedel heeft gestaan, is er van die jonge boompjes weinig meer over. Dat is frustrerend, want de toenemende droogte en hitte stelt ons al voor grote problemen bij het behoud en de ontwikkeling van bos.
Natuurlijke leefomgeving
De natuurlijke leefomgeving van herten is juist open of halfopen (rivier)landschap. Op de arme Veluwe zoeken ze naar de meest rijke plekken naar voedsel. Eigenlijk zou het mooi zijn als ze als begrazers op de heidegebieden kunnen fungeren, maar zelf kiezen ze liever voor het gras in de weilanden. Dat begrijp ik wel, het is veel rijker aan voedingswaarden. De herten trekken namelijk naar de gebieden met vruchtbare grond, zoals het beekdal.
Als boswachter heb ik het voorrecht om veel in de natuur te mogen zijn. Ik neem ook graag mensen mee naar buiten om hen mooie dingen te laten zien. Maar ook om hen te laten zien en te vertellen over de uitdagingen in het natuurbeheer als het gaat om klimaat, biodiversiteit, stikstof en hoge recreatiedruk. We hebben prachtige natuurgebieden met bijzondere plant- en diersoorten. Daar kunnen we z’n allen van blijven genieten door de natuur ook de ruimte te geven die het nodig heeft. Daar is de bronstperiode van de edelherten een mooi voorbeeld van.
Ik voel me helemaal op mijn plek als boswachter. Soms moet ik ’s avonds of in het weekend nog aan de slag, maar dat doe ik met heel veel plezier. Als ik een kantoorbaan zou hebben, was ik ’s avonds met een verrekijker in het bos te vinden. Nu is het mijn werk. Is er iets mooiers te verzinnen?
