De Dellen en Heerder Sprengen

Natuur In het gebied Wandelen Excursies Locatie & voorzieningen

Waarom is dit gebied bijzonder?

Meer dan tienduizend jaar geleden raasden poolstormen over ons land en lieten in dit gebied een prachtig uitgestrekt duinlandschap achter. Nu voelen veel dieren zich hier thuis, van zandhagedissen tot edelherten. In het najaar is De Dellen uniek in zijn soortenrijkdom aan paddenstoelen, waaronder de cantharel en de heideknotszwam. C.H.D. Buys Ballot, weerkundige en oprichter van het KNMI, kocht dit landgoed in 1852, om zich hier in alle rust aan de wetenschap te kunnen wijden. Zijn zoon C.S. Buys Ballot liet een grafkelder bouwen. Na zijn overlijden in 1928 werd hij hier ook begraven.

Help ons dit natuurgebied te beheren

Fauna
Op De Dellen leven verschillende diersoorten: wild, vogels en reptielen. Het edelhert bijvoorbeeld voelt zich hier goed thuis. De Dellen is namelijk onderdeel van de vrije wildbaan van de Noordoost-Veluwe.
Lees verder
Wild
Je kunt oog in oog komen te staan met wilde zwijnen, edelherten, dassen en boommarters op De Dellen. Een goed uitzicht heeft u vanaf de observatietoren op de Holle Berg (van de gemeente Epe) aan de rand van de heide. In de bronstperiode, van half september tot half oktober, heeft u grote kans een burlend hert te aanschouwen. De aanwezigheid van de dieren is ook te zien aan de sporen die zij achterlaten.
Luister naar de boswachter
Luister naar de boswachter
Vogels
Elk bostype herbergt zijn eigen vogelsoorten. In de dennenbossen heeft u veel kans om bijvoorbeeld een meessoort of het goudhaantje te horen. De loofbomen zijn het domein van onder meer de zwarte specht en de boomklever en op de heide kun je verrast worden door het melodieuze zingen van bijvoorbeeld de boomleeuwerik en boompieper. De bonte kleuren van de geelgors en roodborsttapuit zijn hier ook waar te nemen.
Lees verder
Roofvogels
Roofvogels zijn op De Dellen graag aanwezig. De havik heeft er zijn broedterrein. Maar ook het nest van een buizerd kan men in een hoge boomtop, van bijvoorbeeld een lariks, vinden. En de wespendief en boomvalk laten hun roep horen.
Lees verder
Reptielen
De zandhagedis met zijn opvallend groene verschijning kunt u tijdens een wandeling over een van de heideveldjes tegenkomen. Ook de levendbarende hagedis en hazelworm, ook wel pootloze hagedis genoemd, zijn te vinden. De heikikker voelt zich goed thuis rond de vennen van De Dellen.
Lees verder

Heide en vennen

Op De Dellen wordt bos afgewisseld met heide, vennen en sprengen. Op De Dellen groeien drie soorten heide: voornamelijk kraaiheide maar ook struik- en dopheide. Dopheide groeit rond de vennen, waar ook veenpluis, kleine zonnedauw en veenbies te vinden is. De vennen liggen in laagtes in het terrein waar ondoorlatende lagen in de bodem aanwezig zijn.

Bossen

Wandelend over De Dellen ziet u eiken en dennen uit de tijd van de landheren Daendels en Buys Ballot. Daarnaast zijn er stukken bos met grove den, lariks of douglas. De jongste bomen zijn wintereiken uit de 21e eeuw. Deze soort is herplant omdat ze hier van nature thuishoort. Op de wallen rond het Erf van Daendels groeit eikvaren.

Graftombe zoon Buys Ballot
Buys Ballot, weerkundige en oprichter van het KNMI, kocht het landgoed in 1851, om zich hier in alle rust aan de wetenschap te kunnen wijden. De zoon van C.H.D. Buys Ballot, C.S. Buys Ballot was landheer op De Dellen tot vlak voordat GLK eigenaar werd. C.S. Buys Ballot ligt begraven op een van de heideveldjes in het bos. Op zijn grafsteen staat een familiewapen en kunt u het volgende opschrift lezen: “Le sage espere en Dieu” (De wijze vertrouwt op God).
Lees verder
Bootjesvijver
Aan de Dellenselaan kunt u een bezoekje brengen aan de voormalige bootjesvijver. In de jaren dertig was deze vijver een groot vermaak voor de hele familie. Ter ontspanning kon men plaatsnemen in een bootje voor een rondvaart op deze betonnen waterbak. Bij deze vijver stond tevens een pension.
Lees verder
Erf van Daendels
Mensen en materialen konden al in vroeger tijden gemakkelijk over de Veluwe worden verplaatst. De Dellen deed daarbij dienst als handelsroute van Zwolle naar Amersfoort én van Elburg naar Deventer. Op het kruispunt van deze twee wegen lag een herberg. Vlakbij de oorspronkelijke herberg bouwde de heer Daendels zijn buitenhuis met schuren, schaapskooi en hooiberg. De wal, de lusvormige toegangsweg, inlandse eiken en schilderachtige dennen zijn nog steeds zichtbaar rond dit voormalige erf. De naam ‘Erf van Daendels’ is altijd blijven bestaan.
Lees verder

Kampeerterrein De Dellen

Midden op het landgoed De Dellen kan de natuurkampeerder genieten van rust en stilte. Kamperen met tent, caravan of camper is mogelijk van 1 april tot en met 31 oktober voor leden en allianties van de Nederlandsche Caravan Club.
Donateurs van GLK kunnen gebruik maken van het kampeerterrein tegen het tarief van de NCC.
Daarnaast is een ieder van harte welkom om een keer te komen proefkamperen. Wil je vaker komen, dan is een lidmaatschap bij de NCC nodig en kun je gebruik maken van het lagere ledentarief.

Meer informatie over de camping

Routes De Dellen

Op De Dellen wisselen bos en heide elkaar geregeld af en zie je schilderachtige lanen. Veel dieren voelen zich hier thuis. In het gebied broeden veel vogelsoorten en leeft een…
- Wandelen 2,6 km – 4,5 km 4.4285714285714 sterren (14)
- De Dellen
Lees verder
Lees verder

Locatie

Nieuwe Zuidweg
Heerde

Regio Veluwe – Gemeente Heerde
Verworven 1929 – Oppervlakte 533 ha

Fietsroute Noord-Veluwe

Voorzieningen

Wandelen
Wandelroute
Fietsen
Ruiterroute
Wild kijken
Horeca
Kamperen

De Dellen kent een rijke cultuurhistorie. Verschillende landheren hebben het ontgonnen en bewoond. Ook was er hier een belangrijk kruispunt van handelswegen over de Veluwe. De naam van het landgoed stamt van het woord ‘Del’ dat laagte in het terrein betekent.

Landheren

Rond 1800 kreeg oud-generaal van de Bataafse republiek de heer Daendels De Dellen in erfpacht. Landheer Daendels maakte van de heide landbouwgrond en fokte schapen. Het boerenbedrijf is nooit een succes geworden door gebrek aan goede koeienmest. Vanaf 1851 heeft professor Buys Ballot (weerkundige en oprichter van het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut) De Dellen verder ontgonnen. Hij legde nieuwe bossen aan van eik, beuk en fijnspar. Zijn oudste zoon heeft dit later uitgebreid met exotische boomsoorten en de aanleg van lanen. Tenslotte heeft GLK De Dellen aangekocht in 1929. Dit was de eerste aankoop van de stichting.

Vroege ontginning

De eerste levenstekenen stammen uit de prehistorie. Een grafheuvel uit de steentijd is nog steeds te zien tijdens je bezoek aan De Dellen. Tevens zijn er enkele voorwerpen bewaard gebleven uit de bronstijd die je kunt bekijken in Historisch Museum Arnhem.

Pas vanaf de 9e eeuw ontstonden de eerste dorpen aan de randen van de Veluwe. De hoger gelegen gronden werden later ontgonnen. Intensieve bewoning op deze gronden was niet mogelijk omdat er weinig water was. De Dellen werd destijds beheerd door de hertog van Gelre, vervolgens door de Rekenkamer van de Staten van Gelre en eind 18e eeuw werden deze gronden staatsdomein.

Ontstaansgeschiedenis landschap

Hoogteverschillen in het landschap zijn ontstaan in de ijstijd van meer dan 10.000 jaar geleden. Poolstormen hebben toen de bodem verstoven tot een groot duinsysteem van 20 km lang. Nog steeds zijn deze speciale duinen zichtbaar in het landschap. Het mooist kun je deze waarnemen bij De Renderklippen, ten zuiden van De Dellen.

Boek Een oase in het Heerderdal

Reis door de geschiedenis van landgoed De Dellen tussen 1803 en 2022 aan de hand van prachtige beelden en met verhalen die je in korte interviews met oud-bewoners van het gebied her en der in het boek tegenkomt. Oase in het Heerderdal is geschreven en wordt in eigen beheer uitgegeven door oud-medewerker van GLK Lodewijk Rondeboom, die in zijn werkzame leven districtsbeheerder was van dit gebied. Het boek bestellen.

De Dellen sporen zoeken bos vol verhalen

Een bos vol verhalen

Dankzij de afwisseling van bos, open vlaktes en vennetjes voelen veel dieren zich thuis in natuurgebied De Dellen. Het is het leefgebied van onder andere herten, reeën, uilen, vele vogelsoorten, reptielen, boommarters en bosmuizen. Omdat het niet makkelijk is om de dieren in het echt tegen te komen, gaan we met boswachter Anja Koning op zoek naar hun sporen… want die vind je overal.

Bekijk meer