Natuur dichtbij, goed voor je welzijn
Hoe de wetenschap zich inzet voor natuur voor iedereen
Wie regelmatig in het groen verkeert, weet hoe weldadig dit is voor lichaam en geest. Het zou een basaal recht van alle mensen moeten zijn. Toch is contact met de natuur niet voor iedereen vanzelfsprekend. Vooral stadsbewoners moeten het vaak ontberen. Wetenschapper Sjerp de Vries hoopt bij te dragen aan een beleid dat natuur binnen ieders handbereik brengt.
In Wageningen, hét groene onderzoekshart van Nederland, werkt Sjerp de Vries sinds 1991 aan de universiteit. Als omgevingspsycholoog bestudeert hij het effect van contact met de natuur op de gezondheid en het (mentaal) welzijn van mensen. ,,Onderzoek is belangrijk”, meent Sjerp. ,,Je kunt wel roepen dat natuur goed is, maar kun je dat ook onderbouwen?”
Op welke manier is natuur belangrijk voor mensen? ,,Als je het hebt over bijvoorbeeld CO2 vastlegging is op lange termijn alle natuur belangrijk”, legt Sjerp uit. ,,Maar voor veel andere welzijnseffecten van natuur, zoals minder stress en depressie, meer geluk, minder ziektes, blijkt direct contact met die natuur essentieel. Als een natuurgebied ver weg ligt, kom ik er nooit en zal het directe effect ervan op mijn welzijn minimaal blijven.”
Een boom voor je raam
Hoe toegankelijker de natuur, hoe groter het effect! Dat klinkt op zich logisch. Sjerp: ,,Uit onderzoek in de coronatijd bleek dat mensen meer welzijn ervaren wanneer zij vanuit huis op groen uitkijken in plaats van op slechts steen en asfalt. Zo ‘simpel’ kan de relatie tussen de natuur en (mentale) gezondheid dus al zijn! Ook is het belang aangetoond van nabijheid van natuur waar je kunt recreëren, zoals een park of natuurgebied om te wandelen of sporten. Nabijheid is een sleutelwoord voor veel positieve effecten, simpelweg omdat dit de mate van contact met de natuur vergroot.”
Kwaliteit van leven
,,Een mooi voorbeeld van onderzoek naar het effect van stadsnatuur is het Million Trees Project in New York City”, vervolgt Sjerp. ,,Het bleek, uit metingen voor en na het planten van nog maar een deel van de 1 miljoen bomen in de stad, dat de kwaliteit van leven al was gestegen. Dit positieve effect was alleen aanwezig in de jaargetijden dat bomen in blad stonden. Nederlands onderzoek wees uit dat kinderen op groene schoolpleinen socialer gedrag vertonen en gevarieerder spelen dan kinderen op stenige pleinen. Zo zie je hoe breed het positieve effect van natuur op mensen is.”
Alledaagse natuur
Ook ‘alledaagse’ natuur zoals bomen, struiken en veldjes in je wijk hebben al positief effect. De mate van blootstelling is belangrijk, maar ook de kwaliteit van de natuurervaring. Door een bos lopen is een indringendere ervaring dan het zien van straatbomen en levert per ‘contactminuut’ misschien meer ‘weldaad’ op. Dus wat heeft dan netto meer effect, de bomen in je straat die je dagelijks ziet of het natuurgebied waar je soms wandelt? Je begrijpt dat dit lastig vergelijken is.”
,,Naar het korte termijn effect van meer of minder biodiverse natuur is nog weinig onderzoek gedaan. Wel is bekend dat uitmaakt of mensen natuur aantrekkelijk vinden. Een productiebos met louter naaldbomen wordt bijvoorbeeld gezien als minder aantrekkelijk en wordt daarom minder snel opgezocht. Maar vooralsnog lijkt alle natuur van belang voor ons welzijn, meer en minder biodivers, stadsnatuur en natuurgebied.”
Is er genoeg natuur voor iedereen? ,,Wereldwijd misschien wel, maar qua nabije natuur helaas niet. Daar komt het belang van normen om de hoek kijken. Zonder norm, bij voorkeur met wetenschappelijk grondslag, heb je geen plek aan de onderhandelingstafel waar belangrijke beslissingen genomen worden. Een collega wetenschapper formuleerde onlangs een vuistregel die aan lijkt te slaan en wellicht een norm kan worden: de 3-30-300 vuistregel. Dit betekent dat elk mens recht heeft op het zien van drie bomen vanuit huis, te wonen in een wijk met 30% bladerdak en een groen gebied binnen 300 meter afstand. De exacte getallen zijn misschien niet hard te onderbouwen, maar zo’n soort norm kan zorgen dat groen meer aandacht krijgt bij het vormgeven aan de woningbouwopgave.”
Wat GLK kan betekenen
Hoe meer contact met de natuur, op welke manier dan ook, hoe meer welzijn, lijkt de algemene conclusie. Geldersch Landschap & Kasteelen heeft hierin een rol van betekenis. Want tegen vele steden aan liggen makkelijk toegankelijke natuurgebieden en landgoederen van GLK zoals Warnsborn bij Arnhem, Sysselt bij Ede en Hagen bij Doetinchem, om er enkele te noemen. Dankzij vele donateurs kan GLK al meer dan 90 jaar ruim 150 natuurgebieden beschermen en beheren voor toekomstige generaties. Mensen kunnen zich bovendien extra verbinden met de natuur door vrijwilligerswerk bij GLK te doen. Bijvoorbeeld werken in een moestuin van een kasteel, snoeien of boompjes trekken op de hei. Sjerp: ,,Blijf mensen vooral naar jullie gebieden trekken! Zo kunnen mensen de weldaad van jullie natuur ervaren!”
