Goilberdingerwaarden
Ontdek Goilberdingerwaarden
Boven Culemborg, in een flauwe bocht van de Lek, ligt het uiterwaardengebied Goilberdingerwaarden. Het is een vogelrijk natuurontwikkelingsgebied. Cultuurhistorisch zijn vooral de onderdelen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie interessant. Deze historische waterlinie werd in 2021 uitgeroepen tot Unesco Werelderfgoed.
Waarom is dit natuurgebied bijzonder?
Dit natuurontwikkelingsgebied is van landbouwgrond getransformeerd tot een prachtig gevarieerd rivierenlandschap, met ruimte voor hoog water. Deze uiterwaarden zijn belangrijk als broed-, rust- en foerageergebied voor vogels. Er komen diverse bedreigde vogelsoorten voor, zoals de kneu, de zomertaling en de pijlstaart.
Natuur
De Goilberdingerwaarden bestaat voor een groot deel uit bloemrijk grasland en rietland. Hier en daar staan bosjes, knotwilgen en struikgewas met onder meer meidoorn.
Planten
Op diverse plaatsen in het gebied komen bijzondere plantensoorten voor, zoals wilde marjolein, rode-ogentroost en kruisbladwalstro. In de nabijgelegen Baarsemwaard loopt al langer een natuurontwikkelingsproject. Daar groeien onder andere oeverzegge en het watervorkje.
Dieren
In dit aantrekkelijke broed-, rust- en foerageergebied voor vogels komen diverse Rode-Lijstsoorten voor, zoals kneu, zomertaling en pijlstaart. Andere soorten zijn visdief, brandgans, bergeend, kuifeend, kluut en verschillende soorten kleine steltlopers. Een bijzondere vogelsoort is de roerdomp.
Ook zien we er bijzondere soorten amfibieën (rugstreeppad, poelkikker), libellen (plasrombout, bruine korenbout), vlinders (argusvlinder, bruin blauwtje) en zoogdieren (laatvlieger, rosse vleermuis, bever).
Boomgaard voor arme Betuwse gezinnen
Het radioprogramma BuitenGewoon van Omroep Gelderland dook in de geschiedenis van de boomgaard. Arie Kok, die de boomgaard samen met andere vrijwilligers onderhoudt, vertelt over de Armenboomgaard die vroeger het eigendom was van de Katholieke Kerk. Nu heeft de hoogstamfruitboomgaard vooral nog cultuurhistorische waarde. Veel vogels profiteren van de aanwezigheid van de oude bomen. Ook grazen er schapen, afkomstig van een kinderboerderij in de buurt, waardoor ze erg mak zijn.
Locatie & voorzieningen
Locatie
Goilberdingerdijk
4105 LB Culemborg
Regio Rivierengebied – Gemeente Culemborg
Verworven 1999 – Oppervlakte 56 ha
Voorzieningen
-
Wandelen
Geschiedenis
De nabijheid van fort Everdingen heeft een stempel gezet op het uiterlijk van de Goilberdingerwaarden.
Nieuwe Hollandse Waterlinie
Het gebied was onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Dat was een verdedigingslinie van de Randstad. Deze bestaat uit forten en bunkers en een stelsel van dijken en gebieden die onder water konden worden gezet. De linie was tot 1963 in gebruik. Rond het schootsveld van de forten en de bunkers was het terrein leeg en vlak. Dijken en kaden werden zo aangelegd dat de vijand zich niet kon verschansen.
Werk aan het Spoel
De beplanting van de uiterwaard bestond vroeger vooral uit wilgenstobben. Het breed uitlopende wortelstelsel bemoeilijkte het ingraven van de vijand. Als de linie in gereedheid werd gebracht werden de wilgen gekapt om beter zicht te krijgen. In de Wereldoorlogen is de linie nog in staat van paraatheid gebracht. Er zijn toen ook nieuwe bomvrije schuilplaatsen aangelegd. Het fort Werk aan het Spoel is er daar een van. Er is nu een restaurant in gevestigd.
In de periode 1997-2002 is er een dijkverbeteringsproject uitgevoerd en werd het gebied aangewezen voor natuurontwikkeling.
Beheer
Voor dit gebied bepaalt Rijkswaterstaat in grote lijnen welk type begroeiing langs de rivier is toegestaan. Te veel vegetatie kan er namelijk voor zorgen dat de rivierwaterstand te hoog wordt.
Grazers doen het werk
We streven naar kruiden- en bloemrijke graslanden, met goed ontwikkelde flora en fauna die typisch zijn voor een stroomdalgebied. Denk daarbij aan stroomdalplanten zoals ruige weegbree, sikkelklaver en kattendoorn, en aan diverse soorten vogels, zoogdieren en vlinders. Oude meidoornstruiken blijven behouden, maar nieuwe exemplaren worden verwijderd. Ook willen we het (water)riet behouden en verder ontwikkelen, omdat dit waardevol is voor water- en moerasvogels. In de Baarsemwaard ontwikkelen we de moerasstroken.
Zware machines beperken we tot een minimum. In de uiterwaarden houden koeien het grasland kort, in de Armenboomgaard zorgen schapen voor de begrazing.
