Het kruisbanier op Landgoed Bruggelen

In de buurt van Apeldoorn ligt Landgoed Bruggelen. Dit prachtige bosgebied, dat eind 19e eeuw werd aangelegd, kent een rijke geschiedenis. Uit recent onderzoek naar de geschiedenis van het gebied kwam een bijzonder verhaal naar voren over het rechthoekige stuk grond, dat de kern van het landgoed vormt.

Groen van Prinsterer

In 1873 werd Groen van Prinsterer (1801-1876) eigenaar van het Engelanderholt. Dit gebied maakt deel uit van de Bruggelermark. Groen van Prinsterer wordt beschouwd als de grondlegger van de protestants-christelijke politiek met de komst van de Anti-Revolutionaire partij (ARP), de eerste politieke partij van Nederland. Groen van Prinsterer vond dat de Franse revolutie ”de beschaafde wereld in de afgrond van het ongeloof (had) geworpen” en streed tegen ongeloof en revolutie in staat en kerk.

Voor de antirevolutionairen was het kruisbanier, een rechthoek met een kruis erin, een belangrijk symbool. Het kruisbanier was het banier van de kruisvaarders, het teken van de heilige oorlog voor Christus.

Symboliek op Landgoed Bruggelen

Wat heeft dit nu allemaal met Bruggelen te maken? Op een eind-19e-eeuwse topografische kaart zien we het stuk grond dat eigendom was van Groen van Prinsterer. Opvallend in de rechthoek zijn de twee lanen die elkaar kruisen, en die niet doorlopen naar de rand van de rechthoek. Dit geheel neemt de vorm aan van een kruisbanier. Groen van Prinsterer had van zijn omwalde rechthoekige perceel op de heide dus een kruisbanier gemaakt. Zo gaf hij zijn strijd symbolisch weer.

We kunnen nog meer symboliek vinden in het stuk grond van Groen van Prinsterer. Zo is de rechthoek, inclusief de wallen, exact 40 hectare groot. Het getal 40 komt erg veel voor in de Bijbel, meestal als tijdsaanduiding. Een voorbeeld hiervan is de zondvloed, waarop het 40 dagen en nachten regent. Tegenwoordig kennen we nog de 40 dagen van de vastentijd.

Een andere plek in het gebied waar mogelijk symboliek achter schuil gaat, vinden we bij de middeleeuwse gerechtsplaats het Herenhul. Hier zetelde het Hoge Gericht van de Veluwe. In de 19e eeuw waren meerstammige bomen erg populair en vaak was er een symbolische betekenis aan verbonden. We kennen bomen met 12 stammen bijvoorbeeld als apostelenbomen. Zo staat er ook een vijfstammige beuk tegenover de middeleeuwse gerechtsplaats. In de christelijke symboliek zou 5 staan voor Genade, Barmhartigheid en Gunst. De vijfstammige beuk verwijst zodoende dus mogelijk naar de gerechtsplaats.

Bron: Albers & Guinée, 2020. Landgoed Bruggelen te Beekbergen. Cultuurhistorische analyse en waardenstelling.